İran’ın en uzun gece geleneği Şeb-i Yelda nedir? Şeb-i Yelda günü neler yapılır?

Şeb-i Yelda, sevgi, umut, birlik ve yenilenme dolu bir kutlamadır. Modern dünyada İran, Afganistan, Tacikistan gibi ülkelerde hala coşkuyla kutlanır ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer alır. Bu geceyi özel kılan, sadece geleneksel yemekler ve ritüeller değil, birlikte olmanın ve yaşamı kutlamanın getirdiği manevi zenginliktir.

Şeb-i Yelda (Yelda Gecesi), Fars kültürü ve Orta Asya geleneklerinde yılın en uzun gecesi olan 21 Aralık Kış Gündönümü’nü kutlamak için düzenlenen özel bir gecedir. “Şeb”, Farsça’da “gece”, “Yelda” ise “doğum” anlamına gelir. Bu nedenle Şeb-i Yelda, “doğum gecesi” veya “aydınlığın doğduğu gece” olarak yorumlanır. Yelda Gecesi, eski İran mitolojisinde Mitra’nın (ışık tanrısı) doğumu olarak kabul edilir. Karanlık gecenin ardından gelen ilk ışık, umudu ve yaşamın devamını simgeler.ŞEB-İ YELDA GELENEKLERİ Aileler ve dostlar, evde büyük bir sofra etrafında toplanır. Şiirler ve hikayeler okunur, masallar anlatılır. Özellikle Hafız Divanı’ndan şiir seçmek ve anlamını yorumlamak çok yaygın bir gelenektir. Nar, Yelda Gecesi’nin en önemli sembollerindendir. Kırmızı taneleri, hayatın bereketini, aşkı ve yenilenmeyi simgeler. Kavun ve karpuz, sağlığı ve hastalıklardan korunmayı simgeler. Bu meyveler, Yelda Gecesi sofralarının olmazsa olmazlarıdır, çünkü kışın soğuk günlerinde yaz sıcaklığını ve bereketini hatırlatırlar. Kuruyemişler, ceviz, fındık, badem, incir ve hurma gibi atıştırmalıklar sofrada mutlaka bulunur. Tatlılar, ağızları tatlandırmak ve gelecek yılın tatlı geçmesi için ikram edilir. Geleneksel olarak Hafız Divanı’ndan bir sayfa rastgele açılır ve çıkan şiir, gelecekle ilgili kehanet olarak yorumlanır. Bu, hem mistik hem de eğlenceli bir ritüel olarak yapılır. Mumlar ve ateşler yakmak, karanlığı yenmeyi simgeler. Ateş, aydınlığı ve sıcaklığı temsil eder. Bazı geleneklerde ateş başında toplanmak da eski ritüellerden biridir.