Mücbir sebep nedir? Mücbir sebep hangi durumlarda ilan edilir?

Gündemdeki haberler nedeniyle mücbir sebep ile ilgili araştırmalar başladı. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), Kahramanmaraş depremlerdinden etkilenen 4 il ve 2 ilçedeki mükellefler için mücbir sebep halinin 30 Kasım’a kadar uzatttı. Peki, Mücbir sebep nedir? Mücbir sebep hangi durumlarda ilan edilir?

Mücbir sebep, hukukta görevin, taahhüdün ve sorumluluğun yerine getirilmesine engel teşkil edebilecek nitelikte bulunan ölüm, iflas, hastalık, tutukluluk, afet ve buna benzer hallerdir. “Mücbir sebep” kavramı hukukun temel kavramlarından birisidir ve hukukun hemen hemen bütün dallarında uygulaması görülmektedir. ‘Mücbir sebep’ hukukta, bir sorumluluğun yerine getirilmesini veya bir hakkın veya hukuksal imkânın veya kanuni bir avantajın kullanılmasını veya talep edilmesini, kısmen veya tamamen, geçici veya daimi surette engelleyen, bu niteliği dolayısıyla sorumluluğu kaldıran veya yerine getirilmesini, süresini ve vadesini geciktiren veya sorumluluğun niteliğini değiştiren, bir hakkın veya hukuksal imkânın veya kanuni bir avantajın kullanılmasına ilişkin sürelerin yeniden tanınmasını, sürelerin uzatılmasını veya eski hale iade edilmesini gerekli ve zorunlu kılan, kişinin önceden beklemediği, öngöremeyeceği ve tahmin edemeyeceği, beklese ve tahmin etse bile, kişilerin alabilecekleri her türlü tedbirlere rağmen meydana gelmesini engelleyemeyeceği, kişilerin tedbir alma ve ihmalde bulunmama yükümlülüklerini aşan nitelikte ve ağırlıkta olan, dıştan (kişinin işletmesi dışından) gelen, olağanüstü, olağan dışı ve mutad ve devamlı olanın dışında gerçekleşen nitelikte bir olay, olgu veya durumdur. Mücbir sebep halinde, kişi ile meydana gelen sonuç arasındaki nedensellik bağının kalktığından, oluşan sonuca mücbir sebep oluşturan olayın yol açtığından ve iradesi dışında meydana gelen sonuç sebebiyle kişiye yüklenebilecek hiçbir kusurun bulunmadığından söz edilir. Yani, nedensellik bağının varlığı (causality) veya ilgili kişinin mücbir sebep teşkil eden olay, durum veya olguya kendi kusurlu, kasıtlı veya ihmali bir hareketi ile yol açmış olması halinde, ilgili kişi, mücbir sebeplerin kendi lehlerine olabilecek etkilerinden ve sonuçlarından yararlanamazlar. MÜCBİR SEBEP İLANI BEKLENEN HALLER Mücbir sebep ve beklenmeyen haller şunlardır; a) Doğal afetler (yangın, yer sarsıntısı, su basması, don, fırtına, kasırga vb.) b) Kanuni grev ve lokavtlar, c) Genel salgın hastalık, ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı, d) Devletçe konulan yasaklar, abluka veya savaş hali, terör, e) Ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk, f) Yükümlü firmanın iflası veya şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü, g) Yükümlü firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince durdurulması, ğ) Yükümlünün iradesi dışında meydana gelen ve müdahalesiyle önlenemeyecek diğer durumlar.” hükmünü amirdir.